Nghệ sĩ Hồng Sáp - người nổi tiếng với những vai ác, vai nghèo khổ trên sân khấu cải lương và truyền hình có một số phận nghiệt ngã ngoài đời!
Muốn biết nghệ sĩ Hồng Sáp đang ở đâu cứ đến đình Nhơn Hòa đường Cô Giang quận 1, TPHCM. Đó là nơi bà đã gắn bó từ thời trẻ đến tận bây giờ khi đã chuẩn bị bước sang tuổi 80.
Người cho tôi số điện thoại của nghệ sĩ Hồng Sáp là một phụ nữ bán cà phê ngay cổng đình. 'Gần tháng nay, bà Hồng Sáp không qua đình Nhơn Hòa vì mắc nợ người ta. Chắc bà ấy ngại giáp mặt họ mà không có tiền đứng...', bà chủ quán cà phê nhanh miệng kể với tôi trong lúc dò số trên điện thoại.
Tôi dựng xe, ngồi xuống kêu chai nước ngọt để tìm hiểu thêm. Bà chủ quán cà phê kể tiếp: 'Những lúc kẹt tiền ăn, tiền nhà trọ bà Hồng Sáp vay đứng người ta. Bà ấy vay mỗi người 1-2 triệu. Mỗi ngày góp 10.000, 20.000 đồng tiền lời đến chừng nào có đủ tiền gốc trả thì thôi'.
Có số điện thoại, tôi gọi cho nghệ sĩ Hồng Sáp. Khi biết tôi là phóng viên muốn viết bài về bà, bà tận tình chỉ đường qua khu nhà trọ đã ở 14 năm nay.
Tới đầu xóm trọ, tôi đã thấy bà ngồi đợi dưới tán cây. Thay vì dẫn tôi vào nhà, bà bảo ra quán nước kế bên ngồi nói chuyện vì sợ tôi không chịu được cái nóng nực và bừa bộn của căn phòng bà đang ở.
Nghệ sĩ Hồng Sáp trước cổng khu trọ. Ảnh Cao Thanh Hương.
Mồ côi cha mẹ từ năm 10 tuổi và cuộc hôn nhân bất hạnh
Nghệ sĩ Hồng Sáp kể: '3 tuổi tôi theo cha mẹ vô Sài Gòn. Đó là năm 1940. Cha mẹ tôi cũng là nghệ sĩ trong gánh hát Kim Chung, Nam Hồng, Đức Quy. Tôi lên 10 thì cha mẹ chết, mình tôi côi cút ở Sài Gòn không người thân thích.
Tuổi thơ tôi những năm tháng đó sống cầu bơ cầu bất ở khu cầu Muối (khu vực cầu Ông Lãnh bây giờ - pv). May được bà bầu đoàn hát Huỳnh Long thương, mua rau cải cho bán. Tiền lời tôi giữ, tiền gốc trả bà. Cứ thế tôi sống lây lất qua ngày'.
Vừa kể, nghệ sĩ Hồng Sáp vừa liên tục đưa tay lên lau nước mắt. Bà không giấu được sự xúc động, tủi nhục khi kể về quá khứ cơ cực dẫu người nghe là kẻ xa lạ như tôi...
Cuộc đời nghệ sĩ Hồng Sáp từ nhỏ tới già chưa từng có một ngày ấm êm!
14 tuổi, Hồng Sáp bắt đầu được bước lên sân khấu với vai trò múa minh họa trong các vở tuồng. Dần dần, Hồng Sáp được giao những vai lớn hơn nhưng cũng chưa bao giờ đủ sống. Hồi mới vào nghề, bà còn bị người ta ăn chặn tiền cát-xê nhưng vì miếng cơm manh áo, bà nhịn hết.
Rồi chính những đêm diễn đã xe duyên bà với một nghệ sĩ chơi đàn kìm trong đoàn hát. Hai người nên vợ nên chồng. Tưởng rằng rồi đây Hồng Sáp có bờ vai một người đàn ông tựa vào để sống đời hạnh phúc, rời xa quãng đời bất hạnh.
Nhưng có lẽ, số phận đã sắp đặt sẵn cho bà một con đường bão táp khác...
Quán nước tôi và nghệ sĩ Hồng Sáp ngồi nói chuyện là cửa hàng tạp hóa của con trai chủ nhà trọ. Ảnh: Cao Thanh Hương.
7 đứa con lần lượt ra đời trong cảnh nghèo túng. Người chồng lại trót mê 'men' hơn mê vợ khiến bà càng đau khổ hơn. Không chịu được cảnh sống ấy, bà đòi chia tay. Bà nhận về phần mình trách nhiệm với 7 đứa con thơ dại.
Tối đi diễn, ban ngày bà gánh rau rong ruổi khắp nơi kiếm từng đồng nuôi con. 5 người con gái giữa cũng vì không có tiền chữa bệnh mà chết lúc nhỏ. Chỉ còn lại 2 người con trai đầu và út.
Người con trai út sau này lấy vợ. Người vợ sốc ma túy chết. Bản thân anh cũng bị bênh lao mà ra đi. Đứa con trai mới hơn 1 tuổi lại sớm mồ côi cả cha lẫn mẹ. Nghệ sĩ Hồng Sáp lúc đó đã hơn 60 tuổi, xót cháu nội lại đón về nuôi nấng, chăm bẵm!
Người con trai lớn của nghệ sĩ Hồng Sáp năm nay đã 54 tuổi nhưng không chịu cưới vợ. Bà giục: 'Lớn tuổi rồi, sao con không cưới vợ để mẹ có nàng dâu mần việc giúp?'
Con bà trả lời: 'Đến mẹ mà con còn chưa nuôi được thì làm sao nuôi được vợ. Giả sử người ta có se sua lắm mà chịu cưới rồi về thấy cảnh ở nhà mướn mà khi dễ mẹ... thì sao'!
Là nghệ sĩ quen mặt khán giả cả nước nhưng không có giấy tờ tùy thân...
Nghệ sĩ Hồng Sáp tên đầy đủ là Bùi Hồng Sáp. Bà bảo mình quê ở Hà Nội nhưng không nhớ được ở quận huyện nào vì theo cha mẹ vào Sài Gòn từ lúc còn quá nhỏ. Bà chỉ nhớ trước cửa nhà mình có một cây dâu da xoan rất lớn.
Tôi phải năn nỉ mãi bà mới đồng ý dẫn tôi thăm căn phòng trọ đã ở 14 năm qua... Ảnh: Cao Thanh Hương.
Hồi cải lương còn thịnh vượng, nghệ sĩ Hồng Sáp rất được khán giả yêu thích qua các vai đào lẳng, đào độc (ác) trong một số tuồng cải lương Hồ Quảng như 'Tấm Cám', 'Tình sử A Nàng', 'Hai dòng sữa mẹ', 'Sấm dậy hận lòng thơ', 'Lưu Kinh Đính'...
Nghệ sĩ Hồng Sáp diễn vai ác đạt đến nỗi đang diễn có khán giả ngồi dưới xem la lớn: 'Bà ác quá vậy bà. Bà mà ở ngoài đời, thấy bà tôi uýnh bà đó nha'.
Vãn tuồng, bà không dám ra ngoài ăn vì sợ khán giả đón đường đánh. Họ nghĩ bà ở ngoài đời chắc cũng ác như vai diễn nên mới đóng đạt đến thế.
Khi cải lương không còn thịnh hành, nghệ sĩ Hồng Sáp rẽ lối sang phim truyền hình, điện ảnh. Vì cực khổ từ nhỏ, cuộc đời năm chìm bảy nổi nên nét mặt nghệ sĩ Hồng Sáp rất tội nghiệp. Chắc vì thế mà có vai nghèo khổ, thế nào đạo diễn cũng tới tìm bà.
Dù là những vai diễn nhỏ như bà già ăn xin trong 'Dốc Tình', bà Tám Tàng say xỉn suốt ngày chuyên lừa gạt người khác trong 'Xóm cào cào'... nghệ sĩ Hồng Sáp đều diễn rất ngọt!
Là nghệ sĩ quen mặt với khán giả cả nước nhưng đến tận bây giờ khi đã chuẩn bị bước sang tuổi 80, bà và con trai vẫn không có bất cứ giấy tờ nào chứng minh tư cách công dân.
Cháu nội nghệ sĩ Hồng Sáp là người duy nhất trong nhà có giấy tờ tùy thân vì được khai sinh theo hộ khẩu nhà ngoại từ lúc lọt lòng.
Bà nói: 'Tôi ở Sài Gòn từ năm 1940 đến mãi năm ngoái, 2015 mới có được cái KT3 nhờ người ta xác nhận cho mình làm ở đoàn Huỳnh Long mấy chục năm. Đến giờ tôi cũng không có bất cứ giấy tờ tùy thân nào ngoài cái thẻ Hội viên Hội Sân khấu thành phố'.
Nơi nghệ sĩ Hồng Sáp đang ngồi cũng là chỗ bà ngủ mỗi tối. Ảnh: Linh Huỳnh.
Hồi còn ở đoàn hát Huỳnh Long, hộ khẩu cả gia đình nghệ sĩ Hồng Sáp được khai báo chung với đoàn. Năm 1990 đoàn giải thể, cả nhà bà bỗng chốc trở thành 'vô gia cư'.
Con trai bà năm nay 54 tuổi nhưng cũng chưa một lần nhìn thấy tờ giấy khai sinh. Nghệ sĩ Hồng Sáp gọi tên con là Dĩ An vì bà nhớ sinh con lúc đang lưu diễn ở Dĩ An, Bình Dương.
3 người 1 ngày ăn nửa ký gạo...
Căn phòng nghệ sĩ Hồng Sáp đang ở cùng con cháu có chiều ngang chừng 3m, chiều dài gần 4m. Đồ đạc trong phòng thì ngổn ngang như một vựa ve chai.
Nghệ sĩ Hồng Sáp bảo, mấy năm trước căn phòng trống huơ trống hoác chẳng có đồ đạc gì. Khán giả biết hoàn cảnh bà đáng thương, người cho cây quạt máy, người cho cái bếp gas cũ, thậm chí cả chiếc tủ lạnh cũ kỹ cũng được người ta cho lấy thảo... riết rồi cũng đầy như thế!
Theo lời nghệ sĩ Hồng Sáp, cháu nội bà năm nay 18 tuổi. Vì nhà nghèo nên không được cho học hành tới nơi tới chốn. Học hết lớp 6 thì nghỉ đi làm kiếm tiền phụ bà.
Ngay kế khu trọ nơi nghệ sĩ Hồng Sáp đang ở có một sân bóng mini, cháu nội bà được người ta thương cho vào đó làm thêm.
Cậu bé chuyên đi nhặt bóng, bưng bê nước cho những người thuê sân. Công việc được tính theo giờ làm nên thu nhập mỗi tháng được chừng 2-3 triệu đồng.
Căn phòng có một gác lửng là nơi ngủ của con trai bà. Ảnh: Linh Huỳnh.
Góc bếp của ba bà cháu... Ảnh: Linh Huỳnh.
Nghệ sĩ Hồng Sáp khoe chiếc quạt máy được một khán giả thương cho. Ảnh: Linh Huỳnh.
Cả chiếc ti vi cũng vậy. Ai cho cái gì nghệ sĩ Hồng Sáp đều nhận cái đó. Ảnh: Linh Huỳnh.
Chỉ chiếc tủ lạnh cũ kỹ, nghệ sĩ Hồng Sáp bảo: 'Cái tủ lạnh này cũng được người ta cho tôi đó. Nó chạy tốn điện quá, tôi tính bán mà không ai chịu mua'. Ảnh: Cao Thanh Hương.
Con trai bà hiện là nhạc công nghiệp dư, chơi trống tại các nhà hàng, tiệc cưới... Cát-xê một đêm diễn của anh dao động từ 150.000 đến 200.000 đồng nhưng công việc cũng không thường xuyên.
Vì không có giấy tờ chứng minh tư cách công dân nên con trai bà mỗi lần muốn xin việc làm thêm đều gặp khó khăn.
Chính vì thế, bà gần như là trụ cột kinh tế trong gia đình dù tuổi đã ngấp nghé 80. Chỉ tính riêng tiền nhà trọ, tiền điện, tiền nước 1 tháng cũng gần 2 triệu đồng. Lúc nào bà đi đóng phim có tiền, bà lo hết. Lúc không có phim thì con cháu thay nhau đóng tiền.
Nghệ sĩ Hồng Sáp kể: '3 bà cháu tôi cả ngày chỉ ăn có nửa ký gạo. Đồ ăn thì toàn lựa cái rẻ mua về kho mặn để ăn được nhiều ngày. Cũng may con cháu tôi đều dễ ăn dễ uống chẳng đòi hỏi bao giờ... chắc nó hiểu nhà mình nghèo', nói rồi bà lại khóc.
Nghệ sĩ Hồng Sáp bảo, 3 tháng nay nhiều lúc cơm không đủ ăn, tiền nhà không có đóng, bà phải 'mượn đứng' người ta. Tiền lời 1 triệu là 10.000 đồng/ ngày.
Có những người bà vay 2,3 năm rồi chưa trả nổi. Tiền lời trả đã gấp mấy lần tiền gốc nhưng vì không đủ tiền gốc nên họ không nhận, cứ bắt bà góp lãi ngày.
Nghệ sĩ Hồng Sáp kể, hoàn cảnh mình tội nghiệp nên cũng được nhiều người thương. Gạo ăn trong nhà từ nhiều năm nay đều do người ta cho.
Nghệ sĩ Kim Phượng có một tiệm cho thuê quần áo biểu diễn, mỗi lần có người thuê lại kêu bà đi phụ. Mỗi show diễn, bà được 200.000 đồng.
Với công việc giúp nghệ sĩ mặc phục trang này, mỗi show diễn bà kiếm được 200.000 đồng nhưng lâu lâu mới có việc... Ảnh: Linh Huỳnh.
Mỗi dịp cúng lớn ở đình cầu Muối, người ta đều phát gạo cho người nghèo, thế nào nghệ sĩ Hồng Sáp cũng được cho 1 phiếu đi lãnh.
Nghệ sĩ Hồng Sáp vừa lau nước mắt vừa nói: 'Giờ tôi chỉ mong ai có lòng thương giúp tôi kiếm tiền sinh sống qua ngày. Nhắm mắt mở mắt ra là thấy tiền nhà, tiền điện, tiền nước, tiền ăn...
3 tháng nay rồi, tôi không có phim nào. Mượn nợ người ta mà không có tiền chung đành phải trốn ở nhà. Tôi khổ quá. Sang năm tôi 80 tuổi rồi...'
Theo Cao Thanh Hương (Soha)/Trí thức trẻ
